Bu bölümde “UMS 19: Çalışanlara Sağlanan Faydalar” standardının
içeriğini ve pratikte bu
Standardın nasıl uygulayacağını ele alacağız.
Bu standardın amacı, çalışanlara sağlanan faydaların muhasebeleştirilmesi
ve açıklanmasına
ilişkin hususları belirlemektir. Standart, bir işletmenin;
a) Sunmuş oldukları hizmetler karşılığında gelecekte çalışanlara
sağlayacağı faydalara
ilişkin olarak, borç
b) Çalışanlara sağlanan faydalar karşılığında çalışanların sunmuş
olduğu hizmetler
sonucunda ortaya çıkan ekonomik faydanın işletme tarafından kullanılması
durumunda, gider muhasebeleştirmesini gerekli kılar.
ÇALIŞANLARA SAĞLANAN FAYDALAR NELERDİR?
Çalışanlar tarafından sunulan hizmetler karşılığında işletme tarafından
sağlanan her türlü
bedel, çalışanlara sağlanan faydalar kapsamına girmektedir.
UMS 19’un KAPSAMI NEDİR?
UMS 19, işverenler tarafından çalışanlara sağlanan faydaların
muhasebeleştirilmesine
uygulanır. Bu standarttaki hükümler çalışanlara sağlanan fayda
planlarının raporlamasını
düzenlemez (bu düzenlemeler için UMS 26: Emeklilik Fayda Planlarında
Muhasebe ve
Raporlama Standardına bakınız).
Bu Standarttaki hükümler, “UFRS 2 Hisse Bazlı Ödemeler” standardı
kapsamı dışında
çalışanlara sağlanan her türlü faydanın muhasebeleştirilmesine
uygulanır. Bu standardın
uygulandığı çalışanlara sağlanan faydalar, aşağıdakileri içerir;
• çalışan, çalışan grubu veya onların temsilcileri ile
işletme arasında yapılan resmi plan
veya diğer resmi anlaşmalar ,
• yasa veya sektöre ilişkin düzenlemeler, veya
• gayrı resmi uygulamaların zımni kabulden doğan bir
yükümlülük doğurduğu
durumlar.
TERİMLER
Aktüeryal kazanç ve kayıplar:
Aktüeryal kazanç ve kayıplar aşağıdakilerden oluşur:
(a) Aktüeryal varsayımla gerçekleşen arasındaki fark düzeltmeleri
(önceki aktüeryal
varsayımlar ile gerçekleşen arasındaki farkların etkisi), ile
(b) Aktüeryal varsayımlardaki değişikliklerin etkileri.
Cari hizmet maliyeti: Cari dönemde çalışan tarafından sunulan hizmet
sonucunda,
tanımlanmış fayda yükümlülüğünün bugünkü değerinde meydana gelen
artıştır.
Tanımlanmış katkı planları: Bir işletmenin ayrı bir işletmeye (bir fona) sabit
bir katkı payı
ödediği ve söz konusu fonun, cari ve önceki dönemlerde çalışanların
sunmuş oldukları hizmet
ile ilgili olarak çalışanlara sağlanan faydaların tamamını ödemeye
yeterli varlığının
bulunmaması durumunda, işletmenin ek katkı payı ödemek konusunda
herhangi bir yasal
veya zımni kabulden doğan yükümlülüğünün olmayacağı, hizmet dönemi
sonrasına ilişkin
fayda planlarıdır.
Tanımlanmış fayda planları: Tanımlanmış katkı planları dışında kalan, hizmet
dönemi
sonrasına ilişkin fayda planlarıdır.
Çalışanlara sağlanan faydalar: Çalışanlar tarafından sunulan hizmetler karşılığında
işletme
tarafından sağlanan her türlü bedeldir.
Gerçeğe uygun değer: Karşılıklı pazarlık ortamında, bilgili ve istekli taraflar
arasında bir
varlığın el değiştirmesi ya da bir borcun ödenmesi durumunda
ortaya çıkması gereken
tutardır.
Faiz maliyeti: İlgili faydaların ödenmesine bir dönem yaklaşılması
nedeniyle, tanımlanmış
fayda yükümlülüğünün bugünkü değerinde bir dönem boyunca meydana
gelen artıştır.
Çok sayıda işverenin dahil olduğu fayda
planları: Aşağıdaki koşulları sağlayan
tanımlanmış katkı planları (devlet planları dışındaki) veya tanımlanmış
fayda planlarıdır
(devlet planları dışındaki):
(a) ortak kontrol altında olmayan çeşitli işletmeler tarafından
katkıda bulunulmak
suretiyle oluşturulan, ve
(b) katkı ve fayda düzeyi, ilgili çalışanları istihdam eden işletmenin
kimliğine
bakılmaksızın belirlenen ve bu varlıkların kullanımıyla birden
fazla işletmenin
çalışanına fayda sağlayan.
Çalışanlara sağlanan diğer uzun vadeli
faydalar: Çalışanların hizmet sundukları
dönemin
sonundan itibaren 12 ay içinde tamamı ödenmeyen faydalardır (çalışma
dönemi sonrasına
ilişkin faydalar ile işten çıkarma tazminatları dışındaki).
Geçmiş hizmet maliyeti: İşten ayrılma sonrası sağlanan faydaların veya çalışanlara
sağlanan
diğer uzun vadeli faydaların başlaması veya değişime uğraması
nedeniyle cari dönemde
sonuçlanan, çalışanın geçmiş dönemlerde sunduğu hizmetlerine ilişkin
tanımlanmış fayda
yükümlülüğünün bugünkü değerinde meydana gelen artıştır. Geçmiş
hizmet maliyeti pozitif
(faydalar ortaya çıktığında veya geliştirildiğinde) veya negatif
(mevcut faydalar
azaltıldığında) olabilir.
Plan varlıkları: Plan varlıkları şunlardan oluşur:
(a) uzun vadeli emeklilik fonları tarafından elde tutulan varlıklar,
ve
(b) özellikli sigorta poliçeleri.
İşten ayrılma sonrası sağlanan fayda planları:
Bir işletmenin bir ya da birden
fazla çalışanı
için sağladığı, çalışma dönemi sonrasına ilişkin faydalara ait
resmi ya da gayrı resmi
düzenlemelerdir.
İşten ayrılma sonrası sağlanan faydalar: Çalışmanın tamamlanmasından sonra ödenebilir
hale gelen faydalardır (işten çıkarma tazminatları dışındakiler).
Tanımlanmış fayda yükümlülüğünün bugünkü değeri:
Cari ve önceki dönemlerde
çalışanlarca sunulan hizmet sonucunda ortaya çıkan gelecekte
ödenmesi beklenen
yükümlülüğün, plan varlıkları düşülmeden önceki bugünkü değeridir.
Öngörülen yükümlülük yöntemi: Her hizmet dönemini bir birim daha fayda hakkına
sebep
olan unsurlar olarak gören ve nihai yükümlülüğü oluşturmak için
her birimi ayrı olarak ölçen
bir aktüeryal değerleme yöntemidir (bazen önceden belirlenmiş
hizmete dayalı veya hizmete
eşit olarak bölüştürülmüş fayda yöntemi ya da hizmet yılına/faydasına
dayalı yöntem olarak
da bilinir).
Plan varlıklarının yatırım getirisi: Plan varlıklarından kaynaklanan faiz, temettü ve söz
konusu yatırımlara ilişkin gerçekleşmiş ve gerçekleşmemiş kazanç
ve kayıpları ile birlikte
bunlardan kaynaklanan diğer gelirlerden, planın yönetiminden
kaynaklanan maliyetler ile
plana ilişkin vergilerin düşülmesi sonucunda bulunan tutardır.
Çalışanlara sağlanan kısa vadeli faydalar: Çalışanların hizmet sundukları dönemin
sonundan itibaren 12 ay içinde tamamı ödenecek olan faydalardır (işten
çıkarma tazminatları
ve dışındakiler).
İşten çıkarma tazminatları: Aşağıda belirtilenlerden herhangi biri sonucunda
ödenebilir
duruma gelen faydalardır:
(a) normal emeklilik tarihinden önce işverenin kararı ile çalışanın
işine son verilmesi,veya
(b) çalışanın gönüllü olarak söz konusu faydalar karşılığında işten
ayrılmaya karar
vermesi.
Giydirilmiş (kazanılmış) personel sosyal
hakları: Gelecekte istihdam edilmeye bağlı
olmayan, çalışanlara sağlanan faydalardır.
ÇALIŞANLARA SAĞLANAN FAYDALARIN ÇEŞİTLERİ
NELERDİR?
Çalışanlara sağlanan faydalar dört kategoriye ayrılır, ve her bir
kategori birbirinden değişik
özelliler taşıdığından, bu standart her bir özellik için ayrı
düzenleme yapar. Çalışanlara
sağlanan faydalar aşağıdakileri kapsar:
1. Çalışanlara sağlanan kısa vadeli
faydalar: Çalışanların hizmet sundukları
dönemin
sonundan itibaren 12 ay içinde tamamı ödenecek olan faydalardır,
örneğin; ücretli izin.
2. İşten ayrılma sonrası sağlanan faydalar: Çalışmanın tamamlanmasından sonra
ödenebilir hale gelen faydalardır (işten çıkarma tazminatları
hariç), örneğin; emeklilik
maaşı.
3. Çalışanlara sağlanan diğer uzun vadeli
faydalar: Çalışanların hizmet sundukları
dönemin sonundan itibaren 12 ay içinde tamamı ödenmeyen faydalardır.
(çalışma
dönemi sonrasına ilişkin faydalar, işten çıkarma tazminatları
hariç), örneğin; uzun
süreli hizmet ikramiyeleri, seyahat.
4. İşten çıkarma tazminatları: İstihdamın sona erdirilmesi veya gönüllü işten ayrılma
nedeniyle ödenmesi gereken faydalar.
Bu standart açısından “çalışanlar” ifadesi kapsamına yönetim
kurulu üyeleri ve diğer yönetici
personel de girer.
1.ÇALIŞANLARA SAĞLANAN KISA VADELİ FAYDALAR
NELERDİR?
Çalışanlara sağlanan kısa vadeli faydalar (işten çıkarma
tazminatları dışındakiler) çalışanların
hizmet sundukları dönemin sonundan itibaren 12 ay içinde tamamı
ödenecek olan faydalardır.
Dönem sonu Dönem sonundan itibaren 12 ay
Örneğin; 31 Mart 2008 Örneğin; 31 Mart 2009
Çalışanlara sağlanan kısa vadeli faydalar aşağıda
belirtilenleri kapsar;
a) Maaşlar, ücretler ve sosyal yardımları,
b) Çalışanların hizmet sunduğu dönem sonunu takip eden on iki ay
içinde meydana
gelmesi beklenen kısa süreli ücretli izinleri ( örneğin: ücretli yıllık
izin ya da ücretli
hastalık izni gibi),
c) Çalışanların hizmet sunduğu dönem sonunu takip eden on iki ay
içinde ödenecek kar
paylaşımı ve ikramiyeleri, ve
d) Mevcut çalışanlara sağlanan parasal olmayan faydalar (sağlık
yardımı, lojman, araç ve
ücretsiz veya indirimli olarak verilen gıda yardımı ve diğer
hizmetler gibi)
Muhasebeleştirme ve ölçme
Bir işletme, herhangi bir çalışanın bir dönem boyunca sunduğu
hizmetler karşılığında
ödenmesi beklenen ıskonto edilmemiş çalışanlara sağlanan kısa
vadeli faydaları aşağıdaki
şekilde muhasebeleştirmelidir:
● halihazırda ödenmiş tutarlar düşüldükten sonra kalan kısmı borç olarak (tahakkuk
eden giderler), ve
● başka bir UFRS standardının anılan faydaları bir varlığın
maliyetine eklenmesini
gerekli kılmadıkça veya buna izin vermedikçe (örneğin; UMS 16: Maddi Duran
Varlıklar), gider olarak .
Ancak, ödenen tutar ıskonto edilmemiş fayda tutarını aşıyorsa, fazla ödenen tutarın ileride
mahsup edilebilecek veya geri ödenecek olması durumunda, işletme
bu fazlalığı bir varlık
olarak (peşin ödenmiş gider) muhasebeleştirmelidir.
Kısa vadeli ücretli izinler nasıl muhasebeleştirilir?
Bir işletme çalışanlarına çeşitli sebeplerden ötürü işte bulunmadıkları
dönemlerde ödeme
yapabilir (Örneğin; tatil, hastalık, doğum izni, evlilik veya
jürilik hizmeti). Ücretli izinlere
ilişkin haklar iki şekilde sınıflandırılabilir;
a) biriken, ve
b) birikmeyen.
Biriken ücretli izinler, mevcut döneme ilişkin hakların bütünüyle
kullanılmaması halinde
geleceğe taşınan ve gelecek dönem içerisinde kullanılabilen
izinlerdir. Bir işletme,
çalışanların gelecek ücretli izinlerini artıran hizmetler vermeleri
sonucunda ücretli izinlerinin
birikmesi durumunda çalışanlara sağlanan kısa vadeli faydaların
maliyetini finansal
tablolarına yansıtmalıdır. Beklenen maliyet, işletmenin bilanço
tarihi itibariyle birikmiş
kullanılmayan izin haklarına ilişkin olarak ödemesi gereken ek
tutardır.
Eğer çalışanların işletmeden ayrılırken kullanılmayan izin hakları
için nakit ödeme
yapılmasını talep etme hakkı bulunmuyorsa, çalışanların ayrılma
olasılıkları yükümlülüğün
ölçümünü etkiler.
Birikmeyen ücretli izinler, çalışan tarafından ileriye taşınmazlar(örneğin;
eğer doğum izni ya
da hastalık ödemesinde olduğu gibi kullanılmayan geçmiş izin hakkının
gelecek izin hakları
artırmadığı sürece). Kullanılmamış izin hakları, mevcut dönemin
sonunda veya çalışan
işletmeden ayrıldığında kaybedilir. Bir işletme, izin zamanından
önce herhangi bir borç veya
gider muhasebeleştirmez çünkü çalışanın hizmeti, ilgili faydanın
miktarını arttırmaz.
Kar paylaşımı ve ikramiye planları nasıl
muhasebeleştirilir?
Bir işletme, sadece ve sadece aşağıdaki durumlarda kar paylaşımı/ikramiyeye
ilişkin tahmini
maliyetleri muhasebeleştirmelidir:
a) geçmiş dönemlerde ortaya çıkmış olaylar sonucunda işletmenin bu
ödemelere ilişkin
yasal ya da zımni kabulden doğan bir yükümlülüğünün bulunması, ve
b) yükümlülüğün makul bir şekilde tahmin edilebilmesi.
İşletmenin ödemeleri yapmaktan başka gerçekçi bir seçeneği olmadığında
mevcut
yükümlülük doğar.
Çalışanlara Sağlanan Faydalar İle İlgili
Soru / Cevap Bölümü
Soru 1: Aşağıda belirtilen faydalardan hangileri kısa vadeli değildir?.
a) Ücretli hastalık izni ve ücretli doğum izni
b) 2008 yılında kazanılmış ve 2008 yılı bitiminden itibaren 15 ay
sonra ödenecek olan
ertelenmiş tazminat
c) Ücretli yıllık izin
d) 2007 yılında elde edilen sonuçlar üzerinden 2008 Ocak ayında
ödenecek nakit
ikramiye
e) Ücretler, maaşlar ve sosyal güvenlik yardımları
f) Mevcut çalışan personele sağlık yardımı
Cevap 1: b
Çalışanlara sağlanan kısa vadeli faydalar, çalışanların hizmet
sundukları dönemin sonundan
itibaren 12 ay içinde tamamı ödenecek olan faydalardır (işten çıkarma
tazminatları hariç).
Bunlar bir işletme tarafından personelin sunduğu hizmet karşılığında
verilen her türlü
ödemeyi kapsamaktadır, bunlara parasal olmayan faydalar dahildir,
örneğin tahsis edilen
araçlar.Listede bulunan faydaların hepsi, hizmetin meydana geldiği
yılın bitiminden sonra 12
aydan fazla bir süre içinde ödenecek olan ertelenmiş tazminat
hariç, yukarıdaki tanıma
uymaktadır.
Soru 2: ABC Şirketinin 100 çalışanı olup, bunların her birinin yıllık 10 işgünü
ücretli izin
hakkı bulunmaktadır. Kullanılmayan ücretli izinler bir takvim yıllığına
taşınabilmektedir
(yani bunlar birikmiş ücretli izinlerdir). Ücretli izin öncelikle
cari yılın hakkından düşülmekte
ve arda kalan bakiye geçmiş yıldan ileri taşınmaktadır (LIFO
çerçevesinde).
31 Aralık 2005 itibariyle, çalışan başına ortalama kullanılmamış
hak 2 gündür.
2006 yılında, ABC Şirketi ücretli izin kullanım oranının önceki yıllardaki
trendi izlemesini
beklemektedir. Bu nedenle, 92 çalışanın 10 günden fazla ücretli
izin kullanmayacağını ve
kalan 8 çalışandan her birinin de ortalama 11,5 gün izin kullanacağını
tahmin etmektedir.
ABC Şirketi 31 Aralık 2005 itibariyle ücretli izin için ne kadar
borç muhasebeleştirmelidir?
Cevap 2: Bir işletme birikmiş ücretli izinler şeklindeki çalışanlara sağlanan
kısa vadeli
faydalarını, çalışanların gelecekteki ücretli izin haklarını artıran
bir hizmet verdiği anda
muhasebeleştirir.
Bu yüzden, 31 Aralık 2005 itibariyle ABC Şirketi 12 günlük ücretli
izin ücreti çerçevesinde
hesaplayacağı borç tutarını muhasebeleştirir. ABC Şirketi 31 Aralık
2005 itibariyle
kullanılmamış haklara ilişkin olarak 12 gün daha izin ödeyeceği
tahmininde bulunur (8
çalışandan her biri için 1,5 gün üzerinden). ABC Şirketi ayrıca
2005 yılı içinde, 2005 yılı
boyunca borçta meydana gelen herhangi bir değişiklik için, ilave
bir gider kaydedecektir.
Çalışanlar belirsiz bir süre için ücretli izinlerini sonraki
döneme devretmeyi sürdürebilselerdi
ve ABC Şirketi’nden ayrılırken kullanılmamış hakları için nakit
bir ödeme hakkını elde
edebilselerdi (yani müktesep bir hak), bu durumda 31 Aralık
itibariyle 200 gün (100
çalışandan her biri için 2 gün üzerinden) tahakkuk etmiş olacaktı.
Soru 3: Bay X, 2001 yılında Yönetim Kurulu Başkanı olduğunda şöyle bir
düzenleme
yapmıştır: Eğer bir mali yıl süresince belirli bir kazanç
seviyesine ulaşılırsa, kararlaştırılmış
tutarda bir ikramiye 31 Ocak’ta bütün çalışanlara ödenecektir.
2005 yılında hedeflenen kazanç
seviyesi üst üste beş yıl boyunca geçilmiştir.
ABC şirketinin yıl sonu olan 31 Aralık 2005 tarihinde ikramiyeyi
ödemek gibi bir mevcut
yükümlülüğü var mıdır?
Cevap 3: İşletmenin ödemeleri yapmaktan başka gerçekçi bir seçeneği olmadığında
mevcut
yükümlülük doğar. Örneğin bir işletme her sene ikramiye veriyorsa,
geçmiş olaylar
sonucunda zımni kabulden doğan bir yükümlülük ortaya çıkar.
2. İŞTEN AYRILMA SONRASI SAĞLANAN FAYDALAR
NELERDİR?
İşten ayrılma sonrası sağlanan faydalar çalışmanın tamamlanmasından
sonra ödenebilir hale
gelen faydalardır( işten ayrılma tazminatı dışındaki).Bu tür
faydalara aşağıdakiler örnek
olarak gösterilebilir;
● emeklilik hakları örneğin; emekli maaşı
● işten ayrılma sonrası emeklilik sigortası
● işten ayrılma sonrası sağlık yardımı
● işten ayrılma sonrası konut desteği
İşletmenin işten ayrılma sonrası sağlanan faydalara yer veren
düzenlemeleri işten ayrılma
sonrası fayda sağlayan plan olarak adlandırılır. Bu planlar, planın esas koşul
ve ilkelerine
göre belirlenen ekonomik içerikleri temel alınarak, iki gruba ayrılırlar;
a) tanımlanmış katkı planları
b) tanımlanmış fayda planları
a) Tanımlanmış katkı planlarında; ilgili işletmenin yasal ve zımni
kabulden doğan
yükümlülüğü, fona katkıda bulunmayı kabul ettiği tutar ile sınırlıdır.
Dolayısıyla işten ayrılma
sonrası sağlanan fayda, işverenin plana veya bir sigorta şirketine
yaptığı katkı ile bu
katkılardan elde edilen getirilere göre belirlenir ve sonuçta
aktüeryal risk ( faydaların
beklenenden daha düşük düzeyde gerçekleşmesi) ve yatırım riski (
beklenen faydaları
karşılamayan varlıklara yatırım yapılması) çalışana aittir.
Tanımlanmış katkı planları, bireyin alacağı işten ayrılma sonrası
sağlanan fayda tutarından
ziyade, bireyin hesaplarına yapılan katkıların nasıl belirleneceğini
açıklayan koşulları içerir.
Örneğin; işveren plana vergi öncesi gelirin %3’ü oranında bir katkı
yapabilir.
b) Tanımlanmış fayda planlarında; işletmenin yükümlülüğü taahhüt
edilen faydaları mevcut
ve önceki çalışanlara ödemek zorunda olmasıdır ve sonuçta
aktüeryal risk ve yatırım riski
işletmeye aittir.
Tanımlanmış fayda planları çalışanın genellikle yaş veya hizmet
süresi gibi etmenlere bağlı
olarak işten ayrılma sonrası hak kazanacağı hizmet dönemi sonrası
sağlanan faydaların
tutarını gösterir.
Örneğin, böyle bir plana dahil olan katılımcılar her bir hizmet yılı
için en son yıl yapılan
ödemenin %1’i oranında katılımcının kalan ömrü süresince ödenecek
olan yıllık fayda
ödemeleri alabilirler.
İşten ayrılma sonrası fayda sağlayan plan çeşitleri
nelerdir?
UMS 19 standardında üç çeşit işten ayrılma sonrası fayda sağlayan
planı açıklanmaktadır.
Bunlar:
a) çok sayıda işverenin dahil olduğu fayda planları,
b) devlet planları, ve
c) sigorta edilen faydalardır.
Her bir plan çeşidi, işletmenin yükümlülüğü ve planın şartları
çerçevesinde tanımlanan fayda
planları veya tanımlanan katkı planı olarak sınıflandırılmak
zorundadır.Bu plan çeşitleri
açısından tanımlanmış katkı planları ile tanımlanmış fayda planları
arasındaki farklar aşağıda
açıklanmaktadır;
a) Çok sayıda işverenin dahil olduğu fayda planları; aşağıdaki koşulları
sağlayan, tanımlanmış
katkı planları (devlet planları dışındakiler) veya tanımlanmış
fayda planlarıdır:
● ortak kontrol altında bulunmayan çeşitli işletmeler tarafından
katkıda bulunulmak
suretiyle oluşturulan varlıkları içeren, ve
● bu varlıkların kullanımıyla birden fazla işletmenin çalışanlarına
fayda sağlayan.
Katkı ve fayda seviyeleri, ilgili çalışanları hangi işletmenin işe
aldığı ile ilişkili değildir. İlgili
planın tanımlanmış fayda planı olması durumunda, işletme, tanımlanmış
fayda planının kendi
hissesine ait olan kısmını, planın varlık ve maliyetlerini,diğer
tanımlanmış fayda planlarında
olduğu şekilde muhasebeleştirir. Eğer tanımlanmış faydaların
muhasebeleştirilmesinde
kullanılacak yeterli düzeyde bilgi yoksa, tanımlanmış katkı
planların muhasebeleştirilmesi
için kullanılan yöntem kullanılmalı ve ilave bilgilerin kamuya açıklanması
gerekmektedir.
b) Devlet planları; Devlet planları (örneğin; yerel sosyal
güvenlik planları) bütün işletmeleri
(ya da belirli bir kategorideki tüm işletmeleri, örneğin belirli
bir endüstriyi) kapsamak üzere
bir yasa aracılığıyla düzenlenir ve raporlayan işletmenin herhangi
bir kontrol ya da etkisi
olmaksızın, ulusal veya yerel hükümetler veya başka bir yapı tarafından
yürütülür.
İşletme, bir devlet planını çok sayıda işverenin dahil olduğu
fayda planları ile aynı şekilde
muhasebeleştirmelidir.
Genelde işletmenin tek yükümlülüğü yalnızca döneme isabet eden
ödemeleri yerine getirmesi
olduğu için devlet planları genelde tanımlanmış katkı planları
olarak adlandırılır.
c) Sigorta edilen faydalar; Bir işletme işten ayrılma sonrasında
fayda sağlayan planları
fonlamak amacıyla sigorta primi ödeyebilir. İşletmenin aşağıda yer
alan hususlara ilişkin
yasal veya zımni kabulden doğan bir yükümlülüğünün bulunmaması
durumunda, işletme,bu
tür bir planı tanımlanmış katkı planı olarak dikkate almalıdır:
● çalışanlara sağlanan faydaları vadesinde doğrudan ödemesi, veya
● sigortacıların çalışanların mevcut ve geçmiş dönemlerdeki
hizmetlerine karşılık
çalışanlara gelecekte sağlanan faydaların tamamını ödemediği
takdirde,işletmenin ek
ödemede bulunmak durumunda olması.
İşletmenin böyle bir yasal veya zımni kabulden doğan bir
yükümlülük taşıması durumunda,
işletme, söz konusu planı tanımlanmış fayda planı olarak dikkate
alınmalıdır.
Tanımlanmış katkı planlarının muhasebeleştirilmesi
Tanımlanmış bir katkı planı çerçevesinde işletmenin yükümlülüğü
onun her bir dönem
açısından plana yapacağı ilgili döneme ilişkin katkı tutarı tarafından
belirlenir. Çalışanın bir
dönem boyunca işletmeye hizmet sunduğu durumlarda, işletme ilgili
hizmet karşılığında
tanımlanmış katkı planına ödemesi gereken katkı tutarlarını aşağıdaki
şekilde
muhasebeleştirir:
Gelir Tablosu
...başka bir UFRS standardı ilgili faydaların varlık maliyetine
eklenmesine izin vermediği
veya bunu gerekli kılmadığı sürece (UMS 2: Stoklar ve UMS 16: Maddi Duran Varlıklar)
gelir tablosunda gider olarak gösterir
ve...
Bilanço
...halihazırda ödenmiş olan katkı payları düşüldükten sonra,
bilançoda borç (tahakkuk
ettirilmiş gider) olarak gösterir veya...
Bilanço
...halihazırda ödenmiş bulunan katkıların,bilanço tarihinden önce
hizmet için ödenmesi
gereken katkı payını aşması durumunda, işletme, ileride yapılacak
ödemeler bu nedenle
azalmakta veya fazla paranın geri ödenecek olması durumunda,
fazladan ödenen tutarı varlık
(peşin ödenen gider) olarak muhasebeleştirir.
Tanımlanmış fayda planlarının muhasebeleştirilmesi
Tanımlanmış fayda planları çalışanın işten ayrılmasından sonra
kazanacağı faydaların tutarını
belirler (Örneğin; faydalar, hizmet yılı, son maaş gibi bilgileri
temel alan bir formülle
belirlenebilir).
Bir işletme, tanımlanmış fayda planlarının muhasebeleştirilmesinde
aşağıda yer alan
sıralamaya uyar;
a) çalışanların cari veya önceki dönemlerde yerine getirmiş
oldukları hizmete karşılık
elde ettikleri getirinin güvenilir bir şekilde tahmin edilmesi
için aktüeryal teknikler
kullanılması.
b) Tanımlanmış fayda yükümlülüğünün bugünkü değeri ile cari hizmet
maliyetinin
belirlenebilmesi için, ilgili faydaların “öngörülen yükümlülük
yönteminin”
kullanılması suretiyle ıskonto edilmesi.
c) Plan varlıklarının makul değerinin belirlenmesi.
d) Aktüeryal kazanç ve zararların toplam tutarları ile muhasebeleştirilmesi
gereken
kazanç ve kayıpların belirlenmesi.
e) Plana ilişkin herhangi bir yenilik veya değişiklik olması
halinde, ortaya çıkan geçmiş
hizmet maliyetlerinin belirlenmesi, ve
f) Planın sona ermiş veya kapsamının daraltılmış olması halinde,
ortaya çıkan kazanç
veya kayıpların belirlenmesi.
Bilanço
...tanımlanmış fayda borcu olarak muhasebeleştirilmesi gereken
tutar aşağıda yer alan
tutarların net toplamı olarak hesaplanır;
a) Tanımlanmış fayda yükümlülüğünün bilanço tarihi itibariyle
bugünkü değeri,
b) Artı muhasebeleştirilmeyen aktüeryal kazançlar,
c) Eksi henüz muhasebeleştirilmeyen geçmiş hizmet maliyetleri,
d) Eksi plan varlıklarının bilanço tarihindeki gerçeğe uygun
değeri.
Gelir Tablosu
...işletme tarafından aşağıdaki tutarların net toplamı, diğer bir
standarda göre varlığın
maliyetine dahil edilmesi gerekenler veya buna izin verilenler dışında,
kar veya zarar olarak
muhasebeleştirilir;
a) Cari hizmet maliyeti,
b) Faiz maliyeti,
c) Plan varlıkları ile tazminat haklarından beklenen getiri,
d) İşletmenin muhasebe politikalarının gerektirdiği aktüeryal
kazanç ve zararlar,
e) Geçmiş hizmet maliyeti, ve
f) Herhangi bir azaltma veya ödemenin etkisi.
Tanımlanmış fayda yükümlülüklerinin bugünkü
değeri ve cari hizmet maliyeti;
İşten ayrılma sonrası sağlanan fayda yükümlülüklerinin bugünkü değerini
ve cari hizmet
maliyetini ölçebilmek için aşağıda belirtilenlerin uygulanması
gerekir;
a) Bir aktüeryal değerleme yönteminin uygulanması,
b) Faydanın hizmet süresine bağlanması,
c) Aktüeryal varsayımlar yapılması.
a) Aktüeryal değerleme yöntemi: Bir işletme tanımlanmış fayda
yükümlülüklerinin bugünkü
değerlerini ve ilgili cari hizmet maliyeti ile uygun olması
durumunda, geçmiş hizmet
maliyetini belirleyebilmek için “öngörülen yükümlülük yöntemini”
kullanır.
Öngörülen yükümlülük yöntemi işletmenin tanımlanmış fayda
yükümlülüğünün bugünkü
değerini ve ilgili cari hizmet maliyetini belirlemek için faydaların
ıskonto edilmesi için
kullanılır.Bu aktüeryal değerlendirme yöntemi, her bir hizmet
dönemini, her bir birim
daha fayda hakkına sebep olan unsurlar olarak görür ve nihai
yükümlülüğü oluşturmak
için her birimi ayrı ölçer.
b) Faydanın hizmet süresine bağlanması: Bir işletme faydaları,
plan varlığının fayda
formülüne göre hizmet süresine bağlar. Ancak, çalışanın sonraki yıllardaki
hizmeti, önceki
yıllardaki hizmetinden çok daha yüksek bir faydaya sebep olması
durumunda işletme
faydayı çalışanın hizmetinin plan kapsamında ilk fayda sağlamaya
başladığı tarihten,
çalışanın daha fazla hizmetinin, maaş artışları haricinde, önemli
tutarlarda ek faydalara
sebep olmayacağı tarihe kadar doğrusal olarak yansıtmalıdır.
Faydaların gelecekteki çalışmaya bağlı olduğu durumlarda bile zımni
kabulden doğan bir
yükümlülük ortaya çıkar. Bazı çalışanların hiçbir fayda koşulunu
yerine getirmeme
olasılığı, yükümlülüğün varlığını değil ama yükümlülüğün ölçümünü
etkiler (Örneğin;
cari hizmet maliyeti ve yükümlülüğün bugünkü değeri belirli çalışanların
hak etme
kriterlerine ulaşamama olasılığını yansıtmaları için düzeltilir).
Örnek: İşten ayrılma sonrasında tıbbi fayda sağlayan bir plan, çalışanın
20 yıllık hizmet
süresinden önce işten ayrılması durumunda tıbbi maliyetlerinin %
10’unu, çalışanın 20 yıl
veya daha uzun bir hizmet süresinden sonra işten ayrılması
durumunda bu maliyetlerin %
50’sini karşılamaktadır.
İşletme 20 ya da daha fazla bir hizmet süresinden sonra ayrılması
beklenen çalışanlar için
ilgili faydayı doğrusal yönteme göre dağıtır. 20 yıldan daha
sonraki hizmet artık hiçbir
önemli faydaya hak kazanmayacaktır. İlk 20 yılın her biriyle ilişkilendirilen
fayda,
beklenen tıbbi maliyetlerin bugünkü değerinin %2.5’idir (%50/20).
20 yıl içerisinde
ayrılması beklenen çalışanlar için ilk 10 yılın her biriyle ilişkilendirilen
fayda beklenen
tıbbi maliyetlerin bugünkü değerinin %1’idir. 10 yıl içerisinde
ayrılması beklenen
çalışanlar ile herhangi bir fayda ilişkilendirilmez.
c) Aktüeryal varsayımlar yapılması: Aktüeryal varsayımlar, işletmenin,
işten ayrılma sonrası
sağlanacak faydaların nihai maliyetini belirleyecek değişkenlere
dair en iyi tahminidir.
Şunlardan oluşur;
• Faydaya hak kazanabilecek mevcut ve eski çalışanların
gelecekteki özelliklerine
ilişkin demografik varsayımlar. Demografik varsayımlar, çalışma sırası
ve
sonrasındaki ölümler, çalışan işten ayrılma-maluliyet ve erken
emeklilik oranları,
plan üyeleriyle onlara ekonomik olarak bağlı olan faydaya hak
kazanabileceklerin
oranı ve tıbbi planlardaki talep oranları gibi konularla
ilgilidir.
• Iskonto oranları, gelecekteki maaş ve fayda
düzeyleri, gelecekteki tıbbi maliyetler
ve plan varlıklarının beklenen getiri oranları kalemleriyle ilgili
finansal
varsayımlar.
Aktüeryal kazançlar ve zararlar tanımlanmış fayda yükümlülüğünün
bugünkü değerindeki
veya ilgili plan varlık getirilerinin gerçeğe uygun değerindeki
artış veya azalmalardan
kaynaklanabilir.
Bunlar, fiili sonuç veya mevcut tahminlerin önceki dönem
tahminlerinden farklılık
göstermesiyle ortaya çıkar. Örneğin:
● plan varlıklarının gerçekleşen yatırım getirileri beklenen yatırım
getirileri ile farklılık
gösterir.
● gerçekleşen personel devir hızı beklenen personel devir hızı ile
farklılık gösterir.
● tahmini maaş artışlarındaki değişiklikler
Aktüeryal kazançlar ve zararlar; tanımlanmış fayda yükümlülüğünün
bugünkü
değerindeki artış veya azalışlardan veya ilgili plan varlıklarının
gerçeğe uygun
değerindeki gerçek hareketlerden kaynaklanmaktadır.
Iskonto oranı nasıl belirlenir? İşten ayrılma sonrası fayda
yükümlülüklerini (hem fonlanan
hem de fonlanmayan) ıskonto etmek için kullanılan oranlar, açılış
bilançosu tarihindeki
(örneğin; dönemin başında) yüksek kaliteli kurumsal senetlere ilişkin
piyasa getirilerine
bakılarak belirlenir. Bu gibi senetler için derin bir piyasanın
bulunmadığı ülkelerde,
devlet tahvillerinin piyasa getirileri kullanılır.
Iskonto oranı neyi yansıtır? Iskonto oranı, paranın aktüeryal veya
yatırım riskini değil,
zaman değerini yansıtır ve faydaya ilişkin yükümlülüklerin tahmini
ödeme zamanlarını
yansıtır. Uygulamada, işletmeler genellikle , ilgili faydanın
ödeneceği para birimini,
zamanlamasını ve tutarını yansıtan tek bir ağırlıklı ortalama ıskonto
oranını kullanırlar.
Geçmiş hizmet maliyeti
Tanımlanmış fayda yükümlülüğünün ölçülmesi sırasında, işletme,
geçmiş hizmet
maliyetini, ilgili faydalara hak kazanılacak ortalama süreye kadar
eşit tutarlı gider olarak
muhasebeleştirir. Geçmiş hizmet maliyeti, işletmenin mevcut tanımlanmış
fayda planı
kapsamında ödenmesi gereken faydalarda değişiklik yapması veya
yeni bir tanımlanmış
fayda planı oluşturulması durumunda ortaya çıkar.
Plan varlıklar
Tanımlanmış fayda yükümlülüğünün bilançoya yansıtılacak tutarının
belirlenmesi
sırasında, her türlü plan varlığının gerçeğe uygun değeri düşülür.
Plan varlıklarının yatırım getirisi aşağıdakilerden oluşmaktadır:
● faiz, temettüler, plan varlıklarından doğan diğer gelirler, plan
varlıklarında gerçekleşen
ve gerçekleşmeyen kazanç veya zararlar,
● eksi planın yönetilmesinden
kaynaklanan maliyetler ve eksi plana ilişkin vergiler.
Plan varlıklarının beklenen yatırım
getirileri:
● dönemin başlangıcında ilgili yükümlülüğün tüm ömrü boyunca oluşan
getirisi ile ilgili
piyasa beklentilerine dayanır, ve
● fona fiilen ödenen katkı payları ile fondan fiilen ödenen
tazminatlar sonucunda plan
varlıklarının dönem boyunca içerdiği varlıkların gerçeğe uygun değerinde
meydana
gelen değişiklikleri yansıtır.
İşten Ayrılma Sonrası Sağlanan Faydalar İle İlgili
Soru / Cevap Bölümü
Soru 1: İşverenin bir plana ücretlerin % 5’ine eşit bir katkı ödemesi
gerekmektedir.
Katkılar ödendiğinde, işletmenin ilave ödeme yapma yükümlülüğü
yoktur.
− 2005 yılında tüm çalışanların ücretlerinin toplamı:
900,000 YTL
− 2005 yılında plana yapılan ödemeler toplamı: 40,000
YTL
− 31 Aralık 2004 itibariyle peşin ödenmiş/bekleyen
katkılar için herhangi bir varlık veya
borç yoktur.
2005 yılında yapılması gereken yevmiye kayıtları nasıl olmalıdır?
Cevap 1: Tanımlanmış katkı planı kapsamında bir işletmenin yükümlülüğü,
fona yapmayı
kabul ettiği katkı tutarı ile sınırlıdır. Bu yüzden her döneme ait
yükümlülük o dönem
yapılan katkı tutarı tarafından belirlenir.
Yıla ait katkı tutarı maaşların %5’ine eşittir: 900,000 *
5%=45,000
Bir işletme bir dönem boyunca personel hizmeti karşılığında
ödenecek katkı tutarını
aşağıdakiler doğrultusunda muhasebeleştirmelidir.
• ödenen herhangi bir katkıyı düştükten sonra, bir
borç olarak, ve
• başka bir UFRS aktifleştirilmesini gerektirmiyorsa
ya da izin vermiyorsa, bir gider
olarak
Bu nedenle, 2005 yılında yapılacak yevmiye kayıtları şu şekilde
olmalıdır:
Borç Gider 45.000 YTL
Alacak Nakit 40.000 YTL
Alacak Borç (tahakkuk etmiş gider)5.000 YTL
Soru 2: Tanımlanmış katkı planı uyarınca, XYZ Grubu maaşların %10’una eşit
bir katkı
payı ödemesi yapmaktadır. Katkılar ödendiğinde, XYZ Grubunun başka
ödeme
yükümlülüğü kalmayacaktır.
Aşağıdaki detaylar mevcuttur:
• 2005 yılında ödenen toplam maaş tutarı: 100.000 YTL
• 2005 yılında plana yapılan toplam ödemeler: 11.000
YTL
• 31 Aralık 2004 itibariyle ödenmemiş katkı paylarından
doğan borç (tahakkuk etmiş
gider): 500 YTL
• Plana peşin ödenen katkı payları gelecekteki
ödemeleri azaltacaktır
Bu plan uyarınca, eğer varsa,ne kadar bir gider ve varlık/borç
muhasebeleştirilmelidir?
Cevap 2: O yıl için ödenmesi gereken katkı payı maaşların %10’una eşittir:
100.000YTL
* 10% = 10.000YTL
Bu nedenle, 2005 yılı içinde emeklilik giderleri 10.000 YTL’ye eşittir.
31 Aralık 2005 itibariyle katkı payları için peşin bir ödemeyi
temsil eden ve geri
kazanılabilir olan 500 YTL tutarında bir varlık muhasebeleştirilmelidir.
Soru 3:
Aşağıdaki bilgiler ışığında bilançoda muhasebeleştirilmiş olan tanımlanmış
fayda
yükümlülüğünü bulun;
• Tanımlanmış fayda yükümlülüğün bugünkü değeri: 31
Aralık 2004’te 1,000 YTL, 31
Aralık 2005’te 1,200 YTL.
• Plan varlıklarının gerçeğe uygun değeri: 31 Aralık
2004’te 1,100 YTL, 31 Aralık
2005’te 1,150 YTL.
• Henüz muhasebeleştirilmemiş geçmiş hizmet maliyeti:
31 Aralık 2004’te 80 YTL, 31
Aralık 2005’te 60 YTL.
• Muhasebeleştirilmemiş aktüeryal kazançlar: 31 Aralık
2004’te 200 YTL, 31 Aralık
2005’te 250 YTL.
• 2005 yılındaki gelir tablosunda muhasebeleştirilmiş
olan aktüeryal kazanç:10 YTL.
Cevap 3:
31 Aralık 2005’teki tanımlanmış fayda yükümlülüğü aşağıdakilerin net toplamıdır:
● 31 Aralık 2005’teki tanımlanmış fayda yükümlülüğünün bugünkü değeri
(1,200)
● artı 31 Aralık 2005’te muhasebeleştirilmemiş
aktüeryal kazançlar (250)
● eksi 31 Aralık 2005’te henüz
muhasebeleştirilmemiş geçmiş hizmet maliyeti (60)
● eksi 31 Aralık 2005’te plan varlıklarının
gerçeğe uygun değeri (1,150)
Soru 4:
Faydalar, işletmenin faydalar için ödeme yapma yükümlülüğünün bir
kısmının
gerçekleştirilmesi açısından plan varlıklarından ödenir. Yıl
boyunca tanımlanmış fayda
planından 15,000 YTL fayda ödemesi yapan bir işletmenin doğru
yevmiye defteri kaydını
seçin.
a) Borç Tanımlanmış fayda yükümlülüğü 15,000 YTL
Alacak Plan varlıkları 15,000 YTL
b) Borç Plan varlıkları 15,000 YTL
Alacak Tanımlanmış fayda yükümlüğü 15,000 YTL
c) Borç Nakit 15,000 YTL
Alacak Plan varlıkları 15,000 YTL
d) Borç Plan varlıkları 15,000 YTL
Alacak Nakit 15,000 YTL
Cevap 4: a
Faydalar işletmenin ödeme yapma zorunluluğunun bir bölümü
ödenirken plan
varlıklarından ödenir. Bu nedenle fayda ödemeleri hem tanımlanmış
fayda
yükümlülüğünü hem de plan varlıklarını azaltır.
Soru 5:
1 Ocak 2005 tarihinde Örnek A.Ş. tanımlanmış fayda yükümlülüğünün
bugünkü değerini
15,000 YTL ve 2005 yılı için beklenen ıskonto oranını %10 olarak
belirlemiştir. Örnek
A.Ş.şirketinin 31 Aralık 2005 tarihinde sona eren yıl için faiz
maliyetini kaydetmesi
gereken yevmiye defter kaydını seçiniz. Faiz hesaplamalarını
basitleştirmek için, tüm
işlemlerin yıl sonu itibariyle oluştukları varsayılmaktadır.
a) Borç Tanımlanmış fayda yükümlülüğü 1,500 YTL
Alacak Tanımlanmış fayda gideri/geliri 1,500 YTL
b) Borç Tanımlanmış fayda gideri/geliri 1,500 YTL
Alacak Plan varlıkları 1,500 YTL
c) Borç Tanımlanmış fayda gideri/geliri 1,500 YTL
Alacak Tanımlanmış fayda yükümlülüğü 1,500 YTL
d) Borç Plan varlıkları 1,500 YTL
Alacak Tanımlanmış fayda gideri/geliri 1,500 YTL
Cevap 5: c
Bir dönem için geçerli faiz maliyeti, dönemin başlangıcında
belirlenen ıskonto oranıyla, ilgili
dönem için tanımlanmış fayda yükümlülüğünün, , yükümlülükteki
önemli değişiklikleri de
dikkate almak suretiyle hesaplanan bugünkü değerinin çarpımıyla
hesaplanır. Bu
örneğimizdeki faiz hesaplamalarını basitleştirmek için, tüm işlemlerin
yılsonu itibariyle
oluştukları varsayılmıştır.
Bu nedenle faiz maliyeti 1,500 YTL’dir (= 15,000*0,1) ve ilgili
yevmiye defteri kaydı:
Borç Tanımlanmış fayda gideri/geliri 1,500 YTL
Alacak Tanımlanmış fayda yükümlülüğü 1,500 YTL
3.ÇALIŞANLARA SAĞLANAN DİĞER UZUN VADELİ
FAYDALAR NELERDİR?
Çalışanlara sağlanan diğer uzun vadeli faydalara örnek olarak aşağıdakiler
verilebilir;
a) Uzun hizmet veya seyahat izinleri gibi uzun ücretli izinler,
b) Jübile veya diğer uzun dönemli hizmet tazminatları,
c) Uzun vadeli sakatlık tazminatları,
d) Çalışanların ilgili hizmeti verdikleri sürenin 12 ay veya daha
sonrasında ödenecek
kar paylaşımı veya ikramiye borçları, ve
e) Kazanıldığı dönemin sonundan itibaren 12 ay veya daha sonrasında
hak
kazanılacak olan ertelenmiş tazminatları.
Çalışanlara sağlanan diğer uzun vadeli faydalara ilişkin muhasebe
uygulaması ile işten
ayrılma sonrasında fayda sağlayan planlara ilişkin muhasebe
uygulaması arasındaki farklar
aşağıda açıklanmaktadır:
● ölçüm daha az belirsizlik içerir.
● faydalardaki değişiklikler nadiren önemli geçmiş hizmet maliyetine
neden olur.
● bütün geçmiş hizmet maliyetleri hemen muhasebeleştirilir, ve
● aktüeryal kazançlar ve zararlar derhal muhasebeleştirilir ve ”koridor”
yaklaşımı
uygulanmaz.
Bilançoda muhasebeleştirilen yükümlülük aşağıdaki unsurların net toplamı
olarak hesaplanır:
● tanımlanmış fayda yükümlülüğünün bilanço tarihindeki bugünkü değeri
(Örneğin; plan
varlıklarının gerçeğe uygun değerini çıkarmadan önceki brüt
yükümlülük),
● eksi yükümlülüklerin doğrudan
ödeneceği durumlar dışındaki plan varlıklarının ve
tazminat haklarının gerçeğe uygun değeri.
Gelir tablosunda muhasebeleştirilen gelir/gider aşağıdaki tutarların
net toplamıdır:
● cari hizmet maliyeti,
● faiz maliyeti,
● eğer varsa, plan varlıklarının yatırım getirisi veya varlık olarak
muhasebeleştirilmiş
herhangi tazminat hakkının beklenen getirisi,
● aktüeryal kazançlar ve zararlar (hemen muhasebeleştirilmesi
gereken),
● geçmiş hizmet maliyeti (hemen muhasebeleştirilmesi gereken), ve
● herhangi bir azaltma ve ödemelerin etkisi.
Çalışanlara Sağlanan Diğer Uzun Vadeli
Faydalar İle İlgili Soru / Cevap Bölümü
Soru 1: A Şirketi personeline 15 yıllık hizmetten sonra 1.500 YTL değerinde
bir ikramiye
vermektedir. Bu nedenle, her yıla 100 YTL (= 1,500 / 15) tutarında
bir fayda ilişkilendirilir ve
yıllık cari hizmet maliyeti 100 YTL’nin bugünkü değeridir. Tanımlanmış
fayda
yükümlülüğünün bugünkü değeri, 100 YTL’lik bugünkü değer çarpı
bilanço tarihine kadarki
hizmet yıllarının sayısıdır.
1 Ocak 2006’da A Şirketi, 1 Ocak 2002’den bu yana işletmede çalışan
personel için tutarı
3.000 YTL’ye çıkartır. 1 Ocak 2001 tarihinden 1 Ocak 2006 tarihine
kadar olan hizmete
ilişkin ilave faydaların 1 Ocak 2006 tarihindeki bugünkü değeri
(yani yükümlülükteki
değişim) aşağıda yer alan tabloda gösterilmiştir. 31 Aralık 2006
tarihinde sona eren yıla ait
gelir tablosunda ilave faydaya ilişkin muhasebeleştirilmesi
gereken tutarı bulun.
1 Ocak 2001 tarihinden 1 Ocak 2006 tarihine
kadar olan hizmete ilişkin ilave faydaların
1 Ocak 2006 tarihindeki bugünkü değeri
YTL
1 Ocak 2006 tarihi itibarıyla 15 yıl üzerinde
hizmeti olan personel
18,000
1 Ocak 2006 tarihi itibarıyla 15 yılın altında
hizmeti olan personel
(faydalar kazanılır hale gelene kadarki
ortalama süre: 8 yıl)
14,000
32,000
Cevap 1: Çalışanlara sağlanan diğer uzun vadeli faydalara ilişkin tüm geçmiş
hizmet maliyeti
derhal muhasebeleştirilir.
2006 yılında A Şirketi aşağıdakileri muhasebeleştirir:
• 18.000 YTL’lik bir tutarı çünkü bu faydalar hali hazırda
kazanılmıştır
• geçmiş hizmet maliyeti olarak 14.000YTL’lik bir
tutarı
32.000 YTL’lik maliyetin tümü derhal giderleştirilir.
4.İŞTEN ÇIKARMA TAZMİNATLARI NELERDİR?
İşten çıkarma tazminatları bir işletmenin bir çalışanının işine
normal emeklilik tarihinden
önce son verme kararından veya işten çıkarma tazminatları karşılığında
çalışanın gönüllü
olarak işi bırakma kararının sonucunda ödenecek olan personel
tazminatlarıdır
İşten çıkarma tazminatları genelde toplu ödeme şeklindedir fakat
bazen şunları da içerir:
● emeklilik sosyal haklarının veya diğer işten ayrılma sonrası sağlanan
faydaların
arttırılması,
● çalışanın işletme için daha fazla hizmet sunmaması durumunda
belirli bir bildirim
döneminin sonuna kadar ödenen maaş.
UMS 19 standardı işten çıkarma tazminatlarını çalışanlara sağlanan
diğer faydalardan ayrı
olarak ele alır, çünkü yükümlülük doğuran olay çalışanın hizmetinden
ziyade işten
çıkarılmasından kaynaklanır. İşten çıkarma tazminatları işletmeye
gelecek ekonomik yararlar
sağlamadığından dolayı derhal gider olarak muhasebeleştirilirler.
Bir işletme, işten çıkarma
tazminatlarını sadece ve sadece aşağıdakilerden birisini açıkça
taahhüt etmiş olduğu
durumlarda borç ve gider olarak muhasebeleştirir:
● normal emeklilik tarihinden önce çalışanların işine son vermek,
veya
● gönüllü olarak işten ayrılmayı teşvik etmek amacıyla yapmış olduğu
teklifte işten
çıkarma tazminatı sağlaması
İşten çıkarma tazminatlarıyla ilişkili olan UMS 19 standardının
yaklaşımı, UMS 37’deki
yeniden yapılandırma hükümlerindeki yaklaşım ile bağıntılıdır
Bir işletme sadece ve sadece, işten çıkarma için detaylı bir resmi
planı olduğunda ve
işletmenin bunu geri çekmek için gerçekçi bir olasılığı yoksa açıkça
işten çıkarmayı taahhüt
eder. Bu detaylı plan en az aşağıdakileri içermelidir:
● işlerine son verilecek çalışanların yeri, görevi ve yaklaşık sayısı,
● her bir görev sınıf ve niteliği itibariyle ödenecek işten çıkarma
tazminatı ve
planın uygulamaya konulacağı tarih. Plan mümkün olduğunca çabuk
yürürlüğe
girmelidir ve önemli bir değişiklik olmayacağı kadar kısa bir
sürede bitirilir.
İşten Çıkarma Tazminatları İle İlgili Soru/
Cevap Bölümü
Soru 1:
Aşağıda belirtilen çalışanlara sağlanan faydalardan hangileri işten
çıkarma tazminatları olarak
sınıflandırılmalıdır?
a) Gönüllü olarak işten ayrılmayı kabul eden çalışanlara
yapılan toplu ödeme.
b) Çalışan adına işlerine son verildiği zaman tanımlanmış
katkı planına yapılan ek
ödemeler.
c) İşten ayrılma nedeni ne olursa olsun yapılacak
tazminat ödemeleri
d) Çalışanın işletmeye daha fazla hizmet sunmadığı
durumda bile işten çıkarılma
sonrası 6 ay boyunca maaş ödenmesi
e) Eski çalışanlara normal emeklilik haklarının
ödenmesi
f) Zorunlu işten çıkarılmalarda ödenecek ek tazminatlar
Cevap 1: a,b,d,f
Yukarıda sağlanan bilgiler, ilgili standardın uygulaması hakkında
genel bir bilgi sağlamak
amacıyla sunulmuştur ve standardın bütününün yerini tutmazlar. Bu
uygulama örneğinde
standardın “sunum” ve “açıklama” gerekliliklerine detaylı olarak
yer verilmemiştir. Bu
konularda daha detaylı bilgi için “UFRS Sunum ve Açıklama Kontrol
Listeleri”ne
başvurabilirsiniz. Bu kontrol listeleri, kullanıcıya Uluslararası
Finansal Raporlama
Standartları'nın ("UFRS") "Sunum" ve "Açıklama"
gerekliliklerinin yerine getirildiğinin
belirlenmesinde yardımcı olmak amacıyla hazırlanmıştır.
“UFRS Sunum ve Açıklama Kontrol Listeleri”ne ulaşmak için tıklayınız.
Hiç yorum yok:
Yorum Gönder